കേരളത്തിലെ തീർത്ഥാടക ആരാധനയുടെ ആസ്ഥാനമായാണ് പത്തനംതിട്ട ജില്ല വാഴ്ത്തപ്പെടുന്നത്. താഴ്ന്ന പ്രദേശങ്ങൾ, മധ്യപ്രദേശങ്ങൾ, ഉയർന്ന പ്രദേശങ്ങൾ എന്നിവയുടെ സ്വാഭാവിക വിഭജനങ്ങൾ ഉൾക്കൊള്ളുന്ന സമൃദ്ധമായ ഭൂപ്രദേശങ്ങളിലൂടെ മൂന്ന് നദികൾ ഒഴുകുന്നു. ക്ഷേത്രങ്ങൾ, നദികൾ, മലനിരകൾ, തെങ്ങിൻ തോപ്പുകൾ എന്നിവയാൽ ഇടകലർന്ന ഈ പ്രദേശത്തിൻ്റെ മൊത്തം വിസ്തൃതിയുടെ അൻപത് ശതമാനത്തിലധികം വനങ്ങളാൽ മൂടപ്പെട്ടിരിക്കുന്നു.ഒരുകാലത്ത്, പന്തളം രാജവംശത്തിന്റെ അധീനതയിലായിരുന്ന പ്രദേശങ്ങളാണ് പത്തനംതിട്ട ജില്ല
മനോഹരമായ ജലോത്സവങ്ങൾ, മതപരമായ ആരാധനാലയങ്ങൾ, സാംസ്കാരിക പരിശീലന കേന്ദ്രങ്ങൾ എന്നിവയാൽ ലോകമെമ്പാടുമുള്ള സന്ദർശകരെ ആകർഷിക്കുന്നതിനാൽ പത്തനംതിട്ടയെ പൈതൃക ഗ്രാമം എന്ന് വിളിക്കുന്നു. തനതായ ആറന്മുളകണ്ണാടി – ലോഹക്കണ്ണാടി, അതിസൂക്ഷ്മമായി കരകൗശലവസ്തുക്കൾ എന്നിവയും പുരാതന ഇന്ത്യൻ വാസ്തുവിദ്യാവിദ്യാഭ്യാസമുള്ള ഗ്രാമമായ വാസ്തുവിദ്യാഗുരുകുലവും പത്തനംതിട്ടയിലുണ്ട്.1982 നവംബർ മാസം 1-ആം തീയതി ആണ് പത്തനംതിട്ട ജില്ല രൂപീകൃതമായത്.രാജ്യത്തെ ആദ്യ പോളിയോ വിമുക്ത ജില്ലയാണ് .
1982 നവംബർ മാസം ഒന്നാം തീയതി കേരളത്തിലെ 13-ആമത്തെ ജില്ലയായി പത്തനംതിട്ട ജില്ല രൂപീകൃതമായി. രൂപവത്കരണ സമയത്ത് പത്തനംതിട്ട,അടൂർ റാന്നി, കോന്നി, കോഴഞ്ചേരി എന്നീ സ്ഥലങ്ങൾ കൊല്ലം ജില്ലയിൽ നിന്നും , തിരുവല്ലയും, മല്ലപ്പള്ളിയും ആലപ്പുഴ ജില്ലയിൽ നിന്നും എടുത്താണ് ഈ ജില്ല രൂപവത്കരിച്ചത്. അന്നത്തെ പത്തനംതിട്ട നിയമസഭാസാമാജികൻ കെ.കെ. നായരുടെ പ്രയത്നങ്ങൾ ജില്ലാരൂപികരണത്തിനു വലിയ സംഭാവനകൾ നൽകിട്ടുണ്ട്. സ്വതന്ത്ര സ്ഥാനാർത്ഥിയായി പത്തനംതിട്ടയിൽ നിന്നു വിജയിച്ച ഇദ്ദേഹത്തിനു ഒരു പ്രത്യേക രാഷ്‌ട്രീയ സാഹചര്യത്തിൽ കെ.കരുണാകരന്റെ നേതൃത്വത്തിലുള്ള മന്ത്രിസഭയെ സഹായിക്കുവാനായി. ഇതിനുള്ള പ്രത്യുപകാരം എന്ന പത്തനംതിട്ട ജില്ല എന്ന ചിരകാല ആവശ്യം അദ്ദേഹം കെ.കരുണാകരനോട് ഉന്നയിക്കുകയും അത് സാധ്യമാക്കിയെടുക്കുകയും ചെയ്തു.പത്തനംതിട്ട ജില്ലയിലെ 80% ജനങ്ങളും നേരിട്ടോ അല്ലാതെയോ കൃഷിയുമായി ബന്ധപ്പെട്ടിരിക്കുന്നു.പത്തനംതിട്ട ജില്ലക്ക് കടലുമായി ബന്ധമില്ല.